Psikolojik Şiddet (mobbing) Tükenmişliğe Neden Olur Mu?
Mobbing yani psikolojik şiddet kavramı Heinz Leymann tarafından literatüre girmiştir. Heinz, Mobbing için ‘bir veya birkaç kişi tarafından diğer bir kişiye yönelik, düşmanca ve ahlak dışı yöntemler ile sistematik bir şekilde uygulanan psikolojik terör’ olarak tanımlamıştır.
Mobbing sorununa yıllardır yoğunluk verilse de günümüzde çalışma ortamlarının en ciddi psikososyal tehlikelerden biri haline dönüşmesi engellenememiştir. Özellikle gelişmiş ülkelerde cinsel tacizin de önüne geçmiş bir psikolojik taciz şeklidir ve birçok hukuk davasına konu olmuştur. Ülkemizde de son zamanlarda psikolojik şiddete uğrayan kişi sayısı artmaktadır.
Peki psikolojik şiddet nedir ?
Psikolojik şiddet, örgüt sağlığını ve çalışma huzurunu olumsuz yönde etkileyen toplumsal ve sosyal bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Psikolojik şiddet sürecinde: ‘kişinin saygınlığına, güvenilirliğine, mesleki yeterliliğine saldırılır; olumsuz, aşağılayıcı, hırpalayıcı, kötü niyetli mesajlar verilir, bir ya da daha fazla kişi tarafından gerçekleştirilir, sistematik ve sürekli uygulanır, mağdur, kusurlu duruma düşürülür, mağdur, duruma boyun eğmeye zorlanır işten ayrılmaya mecbur edilir ve bu mağdurun kendi seçimiymiş gibi gösterilir.’ olduğu bir süreçtir. Bu süreç ise kişinin psikolojik olarak birçok savaş vermesine neden olur. Bunlardan biri de tükenmişliktir.
Tükenmişlik ise ilk olarak 1961 yılında yayımlanan Greene’nin ‘Bir Tükenmişlik Olayı (A Burnt-Out Case)’ romanında, psikolojik açıdan çöküntüye uğrayan bir mimarın işini bırakıp Afrika ormanlarına kaçışından bahsetmesiyle gündeme gelmiştir. Günümüzdeki tanımı ise ‘işgörenin, işin ana amacından sapması ve hizmet sunduğu bireyler ile gerçekten ilgilenmemesi’ olarak geçmektedir. Tükenmişliğin en önemli nedenlerinden biri strese maruz kalmaktır. İşle ilgili stres faktörlerine cevap veren psikolojik bir durum olan tükenmişlik; bireysel olarak iş yerinde karşılaşılan zorluklara karşı geliştirilen duygusal açıdan olumsuz reaksiyonlardır. Bu reaksiyonlar ise fiziksel, duygusal ve psikolojik yorgunluğa neden olabileceği gibi örgütsel davranışlar üzerinde de etkili olabilmektedir.
Psikolojik şiddetin tükenmişlik üzerinde en temel tetikleyiciliğe neden olmaktadır. Yapılan araştırmalarda tükenmişlik sendromu yaşayan çalışanların çok stresli oldukları, işlerine geç kaldıkları, devamsızlık oranlarının arttığı, motivasyonlarını kaybettikleri, iş performanslarının ve sundukları hizmetin kalitesinin düşük olduğu tespit edilmiştir. Bununla beraber ise iş ortamındaki olumsuz davranışlarda, işten ayrılma düşüncelerinde, düşük iş tatmininde, düşük yaşam kalitesinde, iletişim sorunlarında, işte sözde var olma gibi davranışlarda da tükenmişliğin etkileri olduğunu ortaya koyan çalışmalar mevcuttur. Psikolojik şiddete maruz kalan çalışanların işlerine odaklanamama, uyku sorunları yaşama, depresif bir ruh halinde olmaları ve anksiyete, depresyon ve travma sonrası stres bozukluğu gibi durumlara neden olabileceği sonucuna varılmıştır.
