Sağlıklı Öfke Nedir?

Öfke, doyurulmamış isteklere, istenmeyen sonuçlara ve karşılanmayan beklentilere verilen, son derece doğal, evrensel ve insanı bir duygusal tepkidir Ote yandan, belki de en zarar verici olabilen duygusal yaşantı olarak da tanımlanabilir Kontrolsuz öfkenin hem birey hem de toplum üzerinde sarsıcı bir etkisi vardır. Bunun yanısıra öfke, kışılerarası sorunlu ilişkilere, boşanmaya, çalışma yaşamında üretkenliğin ve işlevselliğin bozulmasına, fiziksel ve ruhsal sağlıkta önemli sorunlara neden olabilmektedir. Öfkenin olumsuz sonuçlarına karşın, aslında, kişiyi uyarıcı, koruyucu veya harekete geçirici olan işlevleri, bu duygusal yaşantının, yaşamın devamı için ne kadar önemli olduğuna işaret etmektedir Doğada bir çok canlının yaşamını sürdürebilmesi için, kendisi için var olan tehditlere karşı uyarılması ve kendisini korumak, yaşamda kalabilmek için saldırgan davranışlar gösterebilmesi gerekmektedir Dolayısıyla öfke bir taraftan organizmayı bir problem olduğu konusunda uyarırken, diğer taraftan da organizmanın kendisine zarar verici veya saldırgan davranma eğiliminin farkına varması konusunda etkin bir rol oynar.

Peki öfke nedir, ne işe yarar?

Öfke, son derece normal ve yaşamın sürdürülmesi için gerekli bir duygudur.

Öfke, duygusal bir tepkidir.

Öfke, uyarıcı bir işarettir.

Öfke, kişiyi tehditlere karşı uyarır ve kendisini korumasına olanak sağlar.

Öfke, yeni öğrenmeler için bir motivasyon kaynağıdır.

Öfke, sınırlandırılabildiği sürece sağlıklıdır ve işe yarar.

Öfke, kontrol edilmediğinde kişinin kendisi ve çevresi için zararlı olabilir.

Öfkenin sağlıklı ve işe yarar olabilmesi için inkar edilmemesi, bastırılmaması ve öncelikle kabul edilmesi, tanınması ve kontrollü bir biçimde ifade edilebilmesi gerekir.

Kişi tarafından kabul edilen, anlaşılan, ifade edilmeye çalışılan bir öfke duygusu etkin, işe yarayan, üretken bir durumdur.  Oysa, kontrol edilemeyen, inkar ya da bastırma ile yok sayılan bu tur duygular, kişinin hem kendisi hem de çevresi için zararlı olma potansiyeli taşımaktadır.

Peki öfke ne değildir?

Öfke bir problem çözme aracı değildir.

Öfke bir intikam alma veya intikam yolu değildir.

Öfke başkalarını suçlama biçimi değildir.

Öfke şiddet göstermeye veya suç işlemek için bir neden değildir.

Öfke başkalarını kontrol etme yolu değildir.

Öfke bir haklı olma yolu değildir.

Bilindiği gibi öfke ve diğer duygular arasında son derece karmaşık bir ilişki vardır Öfkenin anksiyete, suçluluk, depresyon, bağımlılık ve cinsellikle ilgisi gösterilmektedir. Aslında kızgınlık, öfke gibi duyguların daha çok ikincil duygular olduğu, kırılma, alınma, gücenme, anlaşılmama, reddedilme, engellenme, korku, kaygı, hayal kırıklığı, yalnızlık gibi acı veren temel duygulara ikincil olarak oluştuğunun birey tarafından anlaşılması önemlidir. Öfke dile getirilmemiş veya anlaşılmamış, kabul görmemiş kızgınlıkların topluca yaşanması ve ortaya dökülmesi olarak da ortaya çıkabilir.

 Öfke ile niçin başa çıkmalıyız?

Öfke uygun bir biçimde ifade edildiğinde son derece sağlıklı bir duygudur. Ancak tersi durumlarda yıkıcı etkilere yol açabilir.

Öfke çocuk istismarı, ev içi şiddet, fiziksel ve sözel taciz gibi sorunlarda görülebileceği gibi birçok sosyal ve kişisel problemin ortaya çıkışında rol oynar.

Öfke kişilerarası ilişkilerde problem yaşanan birçok durumda önemli bir etkendir ve bireylerin iş ve aile yaşantılarına ilişkin ciddi sorunların ortaya çıkmasına neden olur.

Öfke ile etkin bir biçimde baş edememe ve kısıtlı problem çözme becerileri nedeniyle kişiler sosyal ilişkilerden kaçınabilir.

Öfke ile etkin bir biçimde baş edememe sonucunda sigara kullanma, madde bağımlılığı, yeme bozuklukları, depresyon gibi sorunlar açığa çıkabilir.

Öfkeyi kontrol etme ile ilgili sorunları olan kişiler sıklıkla diğer  duygularını da uygun bir şekilde ortaya koyma güçlüğü çekerler ve bu kişilerde gerginlik stres gibi ruh sağlığını tehdit eden kronik problemler ortaya çıkabilir.

Uygun yollarla ifade bulamayan öfke saldırganlık ve düşmanlık duyguları kişilerde ciddi sağlık problemleri ortaya çıkarabilir. Özellikle ımmun sistem kalp damar hastalıkları mide bağırsak sistemi hastalıkları riskleri artar.

 

Öfkenin sağlıklı ve işe yarar olabilmesi için öncelikle varlığının kabul edilmesi ve tanınması gerekir. Öfkenin ifadesi kişiden kişiye değişiklik göstermektedir Bazı kişiler bu tür duygularını sıklıkla bastırmayı, yok saymayı ya da inkar etmeyi tercih ederken, diğerleri öfkeyi bir süre bastırıp daha sonra patlamalar şeklinde ifade eder. Bir kısım birey ise öfke ile davranmayı bir yaşam biçimi haline getirmiştir. Yukarıda sözü edilen davranışların varlığı genellikle öfkeyle baş etmede kullanılan çözümlerin işlevsel olmadığını göstermekte ve bu tür tepkiler çoğunlukla öfke ve kızgınlığın sağlıksız biçimde ifade edildiğine işaret etmektedir. Bu biçimlerde ifade bulan öfkenin kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkilediği açıktır. Aslında öfkenin ifadesinde sadece ortaya koyma ya da bastırma tarzında iki seçenek yoktur, kişilerin kendi öfkelerini, kaynaklarını ve öfkeyi ortaya koyma şekillerini anlaması çok önemlidir. Burada önemli olan kişinin ihtiyaçlarının belirlenmesi ve bu ihtiyaçlar doğrultusunda kullanılabilecek başka uygun baş etme davranışlarının bulunmasıdır.

Öfkenizi denetlemeye yönelik  öneriler

Kendi öfkenizi tetikleyen durumları ve öfkenizin biçimini tanımlayın.

Kendi kendinizi sakinleştirmeye yönelik egzersizleri düzenli olarak yapın.

Derin nefes alın, nabız atışlarınızı ve nefesinizi kontrol altına alın.

Kendinize sakinleştirecek cümleler söyleyin.

Kendinizi, kontrol etme konusunda kararlı olun şiddete yönelik davranışları asla kabul edilebilir çözümler olarak değerlendirmeyin.

Öfke duygusuna evet ancak bu duyguyla davranmaya hayır, bağırmayın, vurmayın.

Çevrenizdekileri, öfkelendiğinize dair bilgilendirin.

Kendinize zaman tanıyın. Eğer mümkün ise kendinizi öfkeli olduğunuz ortamdan hemen uzaklaştırın ve sorunla ancak kontrolünüzü yeniden kazandığınızda uğrayın.

Problemi açıklığa kavuşturmaya çalışın ve çözümü aramaya odaklanın.

Espri yeteneğinizi kullanın olaya yeni bir bakış açısı ve yeni bir çerçeve kazandırın.

Kişisel saldırılara cevap vermeyin kişiselleştirmekten kaçının.